فصل ۱۱: بیمه و بیمه بیکاری
پرسش : تفاوت بیمه مسئولیت بانام و بی نام چیست؟
پاسخ : یکی از تفاوت های عمده بیمه مسئولیت با نام و بی نام در این می باشد که در بیمه مسئولیت با نام دقیقا نام افراد بیمه شده در بیمه نامه مسئولیت قید شده و فقط در صورت بروز حادثه برای همین افراد خسارت پرداخت می شود. اما در بی نام کارفرما لیستی از کارکنان خود را ارائه داده و درخواست می نماید مثلا از بین بیست نفر پرسنل به میزان چهار نفر بی نام پوشش دریافت کند و تحت شرایط بیمه نامه تا تعداد چهار نفر در مدت بیمه نامه می توانند خسارت دریافت کنند و این چهار نفر هرکدام از پرسنل می توانند باشند. حق بیمه مسئولیت بی نام گرانتر از بانام می باشد.
پرسش : آیا می توان سربازی که از خدمت فرار کرده را بیمه اجباری کرد؟
پاسخ : طبق قانون نظام وظیفه انعقاد قرارداد کار یا بکارگیری کارگرانی که کارت پایان خدمت ندارند و یا فراری محسوب میشوند دارای مسئولیت قانونی برای کارفرما می باشد ولی سوابق ایجاد شده و حق بیمه ای که برای این فرد پرداخت شده باطل نمی شود و پا برجاست. بنابراین در این خصوص قانونی برای منع ایجاد سابقه بیمه وجود ندارد.
پرسش : بیمه مسئولیت چیست ؟
پاسخ :هرگاه شخصی حقیقی و یا حقوقی به هر عنوان نیرویی استخدام کند حتی به صورت ساعتی مسئولیت آن کارگر به عهده کارفرما می باشد و در صورت بروز هرگونه خسارت، کارفرما موظف است کلیه خسارت وارده به کارگر را پرداخت نماید. در بیمه نامه مسئولیت شخص کارفرما مسئولیت خود در قبال کارگر را تحت پوشش قرار می دهد. ولی در بیمه تامین اجتماعی هزینه های درمانی و همچنین بازنشستگی نیز شامل می شود.
پرسش : آیا بعد از مرخصی زایمان میشود بلافاصله از بیمه بیکاری استفاده کرد؟ با وجود ۵سال سابقه کار؟
پاسخ: پس از اتمام ایام مرخصیِ زایمان چنانچه بیمه شده به کارفرمای قبل از مرخصیِ خود مراجعه کند و کارفرما نیز به نحوی از انحاء از پذیرش وی خودداری کند و یا مدتی پس از بازگشت به کار، قرارداد کارگر منقضی شده و کارفرما تمایلی به تمدید آن نداشته باشد با رعایت سایر شرایط قانونی، امکان دریافت مقرری بیمه بیکاری وجود خواهد داشت.
پرسش : آیا به بیمه شده بیکار، کلیه حقوق مربوط به کارکنان از جمله عیدی وبن ماهیانه تعلق می گیرد؟
پاسخ : خیر، از آنجا که عیدی و بن ماهیانه صرفا در ازای اشتغال به بیمه شدگان شاغل قابل پرداخت می باشد واز طرفی پرداخت آن در قانون بیمه بیکاری پیش بینی نگردیده است، بیمه شده بیکار صرفا محق به دریافت مقرری بیمه بیکاری بوده و پرداخت عیدی وبن ماهیانه به آنان به علت عدم انطباق با موازین قانونی میسر نمی باشد.
پرسش : آیا در مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری، وقفه ای در سوابق بیمه ای فرد ایجاد می شود؟
پاسخ : خیر، از نظر شرایط بازنشستگی، فوت و از کار افتادگی مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری جزسوابق بیمه ای فرد بیمه شده محسوب می گردد.
پرسش : ایا مرخصی زایمان ناظر بر کارگاه های بخش خصوصی نیز می باشد؟
پاسخ : با توجه به صراحت ماده ۳ قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی که شمول ماده را به هر دو بخش دولتی و غیردولتی اعلام داشته است و مستنبط از ماده ۴ این قانون، ترتیبات مربوط به مرخصی زایمان و مرخصی جهت شیردادن، کارگران و کارفرمایان مشمول قانون کار را نیز شامل می گردد.
پرسش : فردی که در زمان ازدواج اول، شرایط لازم برای دریافت کمک هزینه ازدواج را نداشت آیا برای ازدواج دوم خود می‌تواند از این کمک هزینه برخوردار شود؟
پاسخ : خیر، کمک هزینه ازدواج فقط به ازدواج اول تعلق می‌گیرد.
پرسش : برای دریافت کمک هزینه ازدواج آیا مدت خدمت سربازی هم به حساب می‌آید؟
پاسخ : خیر، طبق بند ۲ ماده ۸۵ قانون تامین اجتماعی بیمه شده بایستی ظرف ۵ سال قبل از تاریخ ازدواج حداقل حق بیمه ۷۲۰ روز کار را به سازمان پرداخته باشد تا مشمول استفاده از کمک هزینه ازدواج گردد و سابقه خدمت سربازی ملاک محاسبه این مدت نمی‌باشد.
پرسش : آیا در مناطق آزاد یا ویژه کارفرما تکلیف به بیمه نمودن کارگران کارگاه خود منحصرا نزد سازمان تامین اجتماعی دارد؟
پاسخ: در مقررات اشتغال مناطق آزاد و ویژه در این مورد مواد قانونی که صراحت بر الزام کارفرما به بیمه نمودن کارگرانش انحصارا نزد سازمان تامین اجتماعی و یا متقابلا هرگونه الزام سازمان تامین اجتماعی به بیمه نمودن کارگران باشد وجود ندارد.
پرسش : آیا میتوان سابقه بیمه تامین اجتماعی سالهای قبل که واریز نشده رو یک جا واریز کرد؟
پاسخ : تنها سابقه قابل خریداری عبارتند از: کسری سابقه تا ده سال (جهت بازنشستگی با سن ۶۰ سال آقایان و سن ۵۵ سال خانم ها) و سابقه
سربازی. مابقی خلا بیمه ای که به علت عدم اشتغال ایجاد شده قابل محاسبه و پرداخت نمی باشد.
پرسش : بیمه مشاغل آزاد بهتر است یا اختیاری و برای این کار باید به کجا و کدام شعبه بیمه مراجعه کنم؟
پاسخ : بیمه اختیاری با توجه به اینکه کلیه خدمات را شامل می شود از بیمه صاحیان حرف و مشاغل آزاد بهتر است. در این بیمه حق بیمه ٢۶ درصد دستمزد توافق شده و برای انعقاد این نوع بیمه، داشتن ٣٠ روز سابقه قبلی لازم است. برای بیمه شدن به شعبه نزدیک منزل خود مراجعه کنید.
پرسش : آیا در مناطق آزاد یا ویژه، کارفرما تکلیف به بیمه نمودن کارگران کارگاه خود منحصرا نزد سازمان تامین اجتماعی دارد؟
پاسخ: در مقررات اشتغال مناطق آزاد و ویژه در این مورد مواد قانونی که صراحت بر الزام کارفرما به بیمه نمودن کارگرانش انحصارا نزد سازمان تامین اجتماعی و یا متقابلا هرگونه الزام سازمان تامین اجتماعی به بیمه نمودن کارگران باشد وجود ندارد.
پرسش : من بعدازخدمت سربازی بیمه شدم. اگر بخواهم مدت خدمت نظام وظیفه را جزو سابقه بیمه بیاورم هزینه اش چقدرمی شود؟ آیا امکان تقسیط وجود دارد؟
پاسخ : اکرقبل از سربازی یک روز هم بیمه داشته باشید خدمت سربازی شما تا تاریخ ۸/۵/۸۵ به پایان رسیده باشد بدون پرداخت هزینه، خدمت سربازی جزء سابقه بیمه محسوب می شود. درغیراین صورت باید هزینه پرداخت شود. متوسط شش ماه بیمه پرداختی شما ضریدر تعداد ماههای خدمت شما محاسبه می شود. مبلغ فوق را هم می توانید در دوازده قسط پرداخت کنید.
پرسش: یک کارگر، کدام یک از افراد خانواده خود را می تواند تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار دهد؟
پاسخ : ۱- همسر کارگر ۲- فرزندان پسر تا سن بیست سالگی (١٩سال تمام) و پس از آن منحصراً درصورتی که به تحصیلات دانشگاهی اشتغال داشته باشند و یا معلول و ازکارافتاده و نیازمند باشند و فرزندان دختر در صورت نداشتن شغل و شوهر۳- اگرکارگر خانم باشد می تواند شوهرخودرا درصورتیکه سن وی از ۶٠ سال بیشتر بوده یا اینکه به تشخیص کمیسیون پزشکی از کارافتاده باشند و معاش آنها توسط بیمه شده تأمین شود ۴ – پدر و مادر کارگردرصورتی که سن پدر از ۶٠ و مادر از ۵۵ سال بیشتر بوده یا اینکه به تشخیص کمیسیونهای پزشکی از کارافتاده باشند و معاش آنها توسط کارگر تأمین و در هر حال مستمری دریافت نکنند.
پرسش : اگر کارگری با قرارداد مدت موقت در اثناء قرارداد اخراج گردد و با کارفرمای خود سازش و تسویه حساب نماید آیا مشمول برقراری مقرری بیمه بیکاری می گردد؟
پاسخ : برابر ماده ۲۵ قانون کار هیچکدام از طرفین قرارداد کار موقت (کارگر و کارفرما) به تنهایی حق فسخ قرارداد را ندارند و مطابق دستورالعمل شماره ۱۹۴۲۲ مورخ ۲۲/۴/۷۳ موضوع وحدت رویه اجرای بیمه بیکاری، چنانچه کارگر و کارفرما رأسا مبادرت به سازش نمایند؛ کارگر از شمول بیمه بیکاری خارج می شود.
پرسش : در صورتی که پس از پایان قرارداد، کارفرما حاضر به تمدید قرارداد با کارگر باشد ولی کارگرآماده به کار نباشد؛ آیا متقاضی می تواند از مقرری بیمه بیکاری استفاده نماید ؟
پاسخ : مطابق ماده ۲ قانون بیمه بیکاری در چنین مواقعی بیکاری؛ مصداق ارادی خواهد یافت ومتقاضی فوق مشمول بیمه بیکاری نمی گردد.
پرسش : حق بیمه خانم هایی که پاره وقت( روزانه دو سه ساعت ) کار میکنند چطور است؟
پاسخ: در اینگونه موارد کارفرما می بایست طبق تکلیف قانونی مقرر در ماده ٣٩ قانون تامین اجتماعی و آئین نامه اجرانی آن صرفنظر از نوع قرارداد کار و ساعات کارکرد روزانه، صورت مزد و حقوق و مزایای مشمول کسر حق بیمه کارکنان را با درج روزهای کارکرد و رعایت حداقل دستمزد روزانه به شعبه ذیربط ارسال و پرداخت نماید.
پرسش : چه کسانی مشمول قانون بیمه بیکاری میشوند؟
پاسخ : مطابق قانون، بیکار به فردی اطلاق می شود که بدون میل و اراده شخصی، از کار بیکار می گردد. به عبارت دیگر، بیکار، شخصی است که کارفرما او را اخراج می کند. بیمه شدگانی که با میل و رضایت خود کارگاه را ترک می کنند و یا ضمن تسویه حساب با کارفرما اعلام رضایت می کنند، مشمول قانون بیمه بیکاری نمی شوند.
پرسش: بیمه بیکاری افراد متاهل و مجرد چگونه محاسبه میشود؟
پاسخ : میزان مقرری روزانه بیمه شده بیکار، معادل ۵۵ درصد متوسط مزد یا حقوق و یا کارمزد روزانه فرد بیمه‌شده در زمان اشتغال است.
البته به مقرری افراد متاهل یا متکفل (تا حداکثر چهار نفر از افراد تحت تکفل) به ازاء هر یک از آنها به میزان ۱۰درصد حداقل دستمزد افزوده خواهد شد، اما در هر حال مجموع دریافتی مقرری بگیر نباید از حداقل دستمزد کمتر و از ۸۰درصد مزد و حقوق زمان اشتغال وی بیشتر باشد.
پرسش : نحوه کسر حق بیمه از مرخصی استحقاقی ذخیره شده که در هنگام بازنشستگی وجه آن را به کارکنان پرداخت می‌نمایند چگونه است؟
پاسخ : طبق ماده ١٠١ قانون مدیریت خدمات کشوری و ماده ۵٩ قانون برنامه پنجم توسعه کارکنان دستگاههای اجرائی تابع صندوق تأمین اجتماعی مشمول قانون تأمین اجتماعی هستند، لذا بیمه شده ائیکه از مرخصی استحقاقی مربوطه استفاده ننموده است در واقع در محل کار حضور داشته و طی لیست ارسالی برای وی کارکرد منظور و حق بیمه متعلقه پرداخت شده است. لذا کسر حق بیمه مجدد از ایام مزبور فاقد وجاهت قانونی می باشد. بدیهی است پرداخت مبلغی بابت ایام مرخصی استفاده نشده توسط دستگاه به کارگر (موضوع بند «الف» آئین نامه اجرائی مواد ٨۴، ٨۶، ٨٧، ٩٠، ٩١، ٩٣ قانون مدیریت خدمات کشوری) طبق ضوابط داخلی دستگاه مربوطه می باشد.
پرسش : تعیین میزان دیه در حوادث ناشی از کار بر عهده کیست؟ آیا کارفرمایان اجباری به پرداخت هزینه‌های درمان کارگران حادثه دیده دارند؟
پاسخ : با توجه به دستور قاضی پرونده تعیین عرش دیه درحوادث ناشی از کار توسط پزشکی قانونی مشخص و اصدار رأی بر عهده مقام قضایی است. به استناد ماده ۶۵ قانون تامین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات اولیه لازم را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه دیده به عمل آورده و مراتب را ظرف سه روز اداری کتباً به اطلاع سازمان برساند. در صورتی که کارفرما بابت اقدامات اولیه مذکور متحمل هزینه‌ای شده باشد صندوق تامین اجتماعی هزینه‌های مربوط را عهده دار خواهد.
پرسش : مستمری تامین اجتماعی در چه صورتی پرداخت می شود ؟
پاسخ: در صورتی که بیمه شده متوفی بیش از ٢٠ سال سابقه پرداخت حق بیمه داشته باشد، بازماندگانش مشمول دریافت مستمری قرار می گیرند.
بر اساس ضوابط سازمان تأمین اجتماعی در صورتی که سابقه پرداخت حق بیمه بین ١٠ تا ٢٠ سال باشد، مستمری به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه به بازماندگان بیمه شده پرداخت می شود و در صورتی که سابقه پرداخت حق بیمه ١ تا ١٠ سال باشد و فوت بیمه شده بعد از سال ۷۶رخ داده باشد، بازماندگان واجد شرایط وی مشمول دریافت مستمری به نسبت سنوات پرداخت حق بیمه خواهند بود.
بر این اساس، همسر بیمه شده متوفی، فرزندان ذکور متوفی که سن آنان کمتر از ١٨ سال بوده یا منحصراً به تحصیل اشتغال داشته و یا به علت بیماری یا نقص عضو طبق نظریه کمیسیون های پزشکی مربوطه از کار افتاده باشند و فرزندان اناث نیز به شرط عدم ازدواج و اشتغال به کار، مستمری بازماندگان دریافت خواهند کرد.
لازم به ذکر است، پدر و مادر متوفی در صورتی که تحت تکفل وی بوده و سن پدر بیش از ۶٠ سال و مادر بیش از ۵۵ سال باشد و یا به تشخیص کمیسیون پزشکی از کارافتاده بوده و در هرحال از سازمان مستمری دریافت نکنند، مشمول دریافت مستمری خواهند بود.
بر اساس ضوابط و مقرات سازمان تأمین اجتماعی، سهم همسر متوفی معادل ۵٠ درصد کل مستمری استحقاقی بیمه شده است و چنانچه بیمه شده یا مستمری بگیر متوفی داری چند همسر دایم باشد، ۵٠ درصد سهم همسر به تساوی بین آنان تقسیم خواهد شد.
پرسش : درخصوص قوانین بیمه تامین اجتماعی و ازکارافتادگی اگر کسی مشمول دریافت شد، بعد کمیسیونهای پزشکی آیا حداقل حقوق را دریافت میکند یا اگر حقوق بیشتری وبیمه بالاتری پرداخت میکرده حقوق بیشتری دریافت میکند؟ ضمنا، مبنا ۳۰ سال کاراست یا مبنا حقوق دریافتی سوابق کاریست برفرض ۲۰ سال سابقه ۲۰ روز حقوق دریافتی خواهدبود؟
پاسخ : بر اساس ضوابط سازمان تأمین اجتماعی در صورتی که از کار افتادگی بیمه شده بین ١٠ تا ٣٣ درصد باشد و بیمه شده بر اثر حوادث ناشی از کار دچار آسیب شده باشد استحقاق دریافت غرامت مقطوع نقص عضو را خواهد داشت. اگر میزان کاهش توانایی کار بیمه شده بر اساس نظر کمیسیون پزشکی بین ٣٣ تا ۶۶ درصد باشد، در صورتی که صدمه وارده به بیمه شده بر اثر حوادث ناشی از کار باشد وی از کار افتاده جزیی ناشی از کار شناخته می شود. چنانچه بیمه شده ای در اثر حوادث غیر ناشی از کار و یا بیماری های عادی آسیب دیده و توانایی خود را حسب نظر کمیسیون های پزشکی پیش بینی شده در قانون تأمین اجتماعی به صورت کامل از دست بدهد در چارچوب قانون و با احراز شرایط قانونی مورد حمایت قرار می گیرد که در این صورت مستمری تنها به بیمه شده ای تعلق می گیرد که ظرف ١٠ سال قبل از تاریخ وقوع حادثه غیر ناشی از کار یا شروع بیماری منجر به ازکارافتادگی کلی، دارای یک سال سابقه پرداخت حق بیمه نزد سازمان بوده و نیز ظرف یک سال قبل از تاریخ وقوع حادثه یا بیماری مورد بحث دارای ٩٠ روز سابقه پرداخت حق بیمه باشند.
لازم به ذکر است، بیمه شدگانی که طبق نظریه پزشک معالج به عنوان از کار افتاده کلی معرفی می شوند در صورتی که نظر پزشک معالج توسط کمیسیون پزشکی تأیید شود برای برقراری مستمری از کارافتادگی باید با در دست داشتن نظریه کمیسیون های پزشکی بدوی یا تجدید نظر، تصویرشناسنامه بیمه شده و افراد تحت تکفل خویش، کارت ملی و تصویر سند ازدواج به آخرین شعبه تأمین اجتماعی که دریافت کننده حق بیمه آنان است، مراجعه کنند.
الف- با توجه به ماده ٧٢ قانون در محاسبه مستمریها، از کارافتادگی فقط تا ٣٠ سال سابقه پرداخت حق‌بیمه قابل احتساب بوده و مازاد آن در عملیات لحاظ نخواهد شد.
ب – در خصوص برقراری مستمری ازکارافتادگی جزیی ناشی ازکار، سوابق بعد از تاریخ تحقق ازکارافتادگی (تاریخ برقراری) در تعیین میزان مستمری لحاظ نخواهد شد .
ج – در تعیین مبلغ مستمری، میزان مستمری ازکارافتادگی کلی استحقاقی ملاک عمل می باشد مبلغ مستمری جزیی = درصد ازکارافتادگی × مستمری استحقاقی ازکارافتادگی کلی
هـ – ادامه اشتغال بکار بیمه شده دریافت کننده مستمری ازکارافتادگی جزیی ، مانع پرداخت مستمری نیست
و – در پرداخت مستمری جزیی رعایت ماده ٩۴ قانون بجز در موارد کمک ازدواج و عائله مندی و بیمه بیکاری الزامی است
ز- مستمری ازکارافتادگی جزیی در صورت فوت مستمری بگیر واجد شرایط (شاغل بیمه پرداز) یا بازنشستگی یا ازکارافتادگی کلی قطع و میزان آن به عنوان قسمتی از دستمزد در محاسبه مستمری جدید منظور ملاک عمل قرار خواهد گرفت .
ح – پرداخت مستمری ازکارافتادگی جزئی ناشی از کار آن عده از بیمه‌شدگان که پس از شمول مقررات سایر سازمانهای بیمه و بازنشستگی بر آنها، سوابق بیمه ای خود را نیز از سازمان تأمین اجتماعی به سازمان دیگر منتقل می نمایند از تاریخ انتقال سابقه (تاریخ صدور چک توسط شعبه)، به علت حذف سابقه در سازمان تامین اجتماعی، قطع می گردد.
نکته مهم :
در ماده ٩٣ قانون، تجدید نظر در میزان غرامت نقص مقطوع پیش بینی نشده است بنابراین به دنبال وقوع حادثه و اعلام نظر کمیسیون مبنی بر درصد ازکارافتادگی بین ١٠ تا ٣٣ درصد غرامت مذکور فقط برای یکبار قابل پرداخت بوده و قانوناً امکان تجدید نظر در میزان آن میسر نمی باشد.
مبلغ غرامت نقص مقطوع = ٣۶ × درصد ازکارافتادگی ×مستمری استحقاقی ازکارافتادگی کلی
پرسش: اگر کارفرما در ایام بیماری یا بارداری بیمه شده اشتباها در لیست بیمه برای فردی کارکرد اعمال نماید آیا امکان اصلاح لیست به جهت ارائه تعهدات (غرامت دستمزد ایام بیماری – کمک بارداری) وجود دارد؟
پاسخ: صرفا در صورت احراز اشتباه کارفرما در ارسال لیست و پرداخت حق بیمه با رعایت مهلت مقرر در ماده ۳۹ قانون تامین اجتماعی (تا حداکثر شش ماه) امکان بررسی موضوع خواهد بود که در راستای آن با اخذ اقرارنامه کتبی از کارفرما گواهی ولادت نوزاد، مدارک درمانی و پزشکی و تاییدیه مراجع پزشکی حسب مورد با احراز موضوع (و عنداللزوم با بازرسی تحقیقی و بررسی اسناد و مدارک مالی و دفاتر قانونی کارفرما) شعبه تامین اجتماعی می تواند نسبت به اصلاح سابقه بیمه شده اقدام نماید.
پرسش: ۲۳ سال سابقه در بیمارستان تامین اجتماعی دارم. از ابتدا استخدام همان سازمان بودم. حالا متوجه شدم حدود ۴ ماه حق بیمه من پرداخت نشده است. آیا موقع بازنشستگی ام کسر سابقه خواهم داشت؟
پاسخ: اگر پیمانکار یا کارفرما سابقه بیمه شما را کسر کرده جزء سابقه کاری شما محسوب نمی شود لذا می بایست پیگیری های لازم از طریق اداره کار مربوطه انجام شود.
منبع: کتاب پرسش و پاسخ در زمینه روابط کار – محمدجواد الهیان – جلد چهارم